„Gomorra” - bez miejsca na happy end

Film opowiada wielowątkową historię działania włoskiej mafii – Kamorry. Przedstawia mechanizmy funkcjonowania organizacji, która bezpośrednio odpowiada za około cztery tysiące morderstw dokonanych w ostatnich 13 latach. Jej działanie opierają się na prostej zasadzie – albo jesteś z nami, albo twoje dni są policzone. Życie codzienne mieszkańców okolic Neapolu upływa pod znakiem ciągłego strachu i niesłabnącego zagrożenia.

 
Matteo Garrone za swój najnowszy film zgarnął niemal wszystkie najważniejsze wyróżnienia europejskiego kina. Po jego obejrzeniu trzeba powiedzieć, że zapracował sobie na nie niezwykle solidnie. „Gomorra” to bardzo intensywne, przeszywające doznanie emocjonalne. Garrone tworzy jeden z najbardziej fascynujących, oryginalnych obrazów rzeczywistości mafijnej. Jego wizja jest naprawdę przejmująca, co nie oznacza, że reżyser ucieka się do tanich, melodramatycznych trików. Garrone do minimum ogranicza użycie muzyki. Nie przedstawia nam także spłycających przekaz pozytywnych bohaterów. Stawia na skrajny realizm, niemal graniczący z naturalizmem. Reżyser stosuje bardzo ciekawy, nietypowy styl narracji. Równolegle kreuje kilka niepowiązanych ze sobą wątków. Taki styl opowiadania może przywodzić na myśl sposób narracji serialowej. Garrone wie jednak jak przeplatać ze sobą historie, aby przy tym nie spłaszczać i nie pozbawiać ich ładunku emocjonalnego. A ten ładunek jest naprawdę ogromny.

Każda kolejna, z niesamowitą starannością i wielką brawurą, opowiedziana historia, np. młodych chłopaków bawiących się w gangsterkę, płatnika mafiosów czy właściciela zakładu krawieckiego, daje mocne, otrzeźwiające uderzenie w twarz. Wątki kreowane przez Garrone nie zazębiają się tylko pozornie. W istocie takie rozwarstwienie narracji prowadzi nas do być może dla wielu mocno niewiarygodnej refleksji. Włoski reżyser w swojej do bólu realistycznej wizji kreuje obraz społeczeństwa, w którym sieć wpływów mafijnych sięga każdego pozornie spokojnego miejsca życia społecznego. Mieszkańcy terenów największych wpływów Kamorry to społeczność żyjąca w ciągłym strachu. Ludzie muszą uważać na każdy swój ruch, kilkukrotnie zastanowić się nad wypowiadanymi słowami.

Garrone nie proponuje rozwiązań ukazywanego konfliktu. Nie ma tutaj miejsca na proste happyendy. Życiem rządzi ciągłe zagrożenie i chęć przeżycia następnego dnia. Garrone jest w swojej wizji bezkompromisowy. Sportretowani przezeń bohaterowie to z jednej strony gangsterzy bez żadnych skrupułów, z drugiej ludzie chcący się wyrwać z tego piekła, mają jednak świadomość beznadziei własnej sytuacji i wiedzą, że decyzja o wycofaniu oznacza niechybny koniec.

„Gomorra” to film pesymistyczny, niepozostawiający żadnych wątpliwości co do sposobu widzenia świata przez jego twórców, przedstawiający rzeczywistość bez próby jej upiększania. „Gomorra” to mistrzowski, z niemal dokumentalistyczną dokładnością zrealizowany, triumf Matteo Garrone.

Obraz włoskiego reżysera redefiniuje pojęcie gatunku filmu mafijnego, kojarzony dotąd z wielką sagą „Ojca Chrzestnego” czy porywającymi „Chłopcami z ferajny”. W sposób niebywale realistyczny ukazuje realia życia społeczności żyjącej w stanie ciągłego zagrożenia. Garrone nie melodramatyzuje ukazywanej historii. Jego obraz poraża i skłania do długiego zastanowienia. Film, ze względu na ukazywaną brutalność, na pewno nie dla wszystkich. Jednak ode mnie bardzo mocna rekomendacja. 

Maciej Stasierski
(maciej.stasierski@dlastudenta.pl)